Archives

Avustralya-Sydney, Hyde Park: Mustafa Kemal Atatürk Anıtı

Mustafa Kemal Atatürk Anıtı[1], Avustralya’nın Sydney kentinde bulunan Hyde Park’taki ANZAC Anıtının bahçesindedir.

ANZAC, Birinci Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu’nun ordusunda savaşan Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan kolordunun (Australian and New Zealand Army Corps) adıdır.

ANZAC Anıtı, Yeni Güney Galler’deki (Sydney- Hyde Park) bir savaş anıtıdır. Birinci Dünya Savaşı’nda görev yapan Yeni Güney Galler’deki erkek ve kadınları anmak ve sevdiklerini kaybedenler için bir teselli yeri olarak, 1930 yılında inşa edilmiştir. [2]

Sydney – ANZAC Anıtının bahçesindeki Atatürk Anıtı ise Atatürk ile Atatürk’ün, Birinci Dünya Savaşı’nda Türk topraklarında hayatını kaybeden Avustralyalı askerlerin annelerine baş sağlığı dileklerini ilettiği 1934 tarihli dünyaca ünlü sözlerini anmak için yapıldı.

Anıt, NSW ANZAC’ın Yüzüncü Yılı’na ilişkin resmi bir girişimidir. Maliyeti 30.000 dolardır. Anıtın bu finansmanını New South Wales / NSW (Yeni Güney Galler) Hükümeti ile Türkiye Hükümeti ortaklaşa karşılamıştır.[3]

Sydney Hyde Park’ta düzenlenen ve de hazır bulunduğu açılış töreni Şubat 2015’te yapıldı. Törene, Sydney’de yaşayan Türk toplumu üyeleri ve sivil toplum temsilcileri ile NSW (Yeni Güney Galler) Yüzüncü yıl Anzak Komitesi Başkanı Korgeneral Ken Gillespie, Gazi İşleri Bakanı Victor Dominello, Türkiye’nin Sydney Başkonsolosu Şeyda Hanbay Arca katıldı.

Törende Gazi İşleri Bakanı Victor Dominello ile Sydney Başkonsolosu Şeyda Hanbay Arca konuşma yaptı.

Gazi İşleri Bakanı Victor Dominello, bu günün tarihi bir gün olduğunu vurgulayarak “2015 yılı Türkiye ve Avustralya’nın yılıdır. Bu anıt Sydney’in kalbindedir ve bu büyük savaşta farklı cephelerde savaşan Türkler ve Avustralyalılar arasında kurulan dostluğun kalıcı sembolü olacaktır” dedi.

Başkonsolos Şeyda Hanbay Arca, Atatürk’ün sözlerinin önemine işaret ettiği ve Gelibolu’nun barışın ve dostluğun simgesi olduğunu vurguladığı konuşmasında “1934 yılında Atatürk, Gelibolu’da çocuklarını kaybetmiş annelere meşhur bir çağrıda bulundu. Savaşın derin yaraları, modern Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün uzlaşma ruhuyla iyileşti” ifadesini kullandı.

Konuşmaların ardından üzerinde Atatürk’ün sözleri ve resminin yer aldığı anıt, Gazi İşleri Bakanı Victor Bakan Dominello ve Başkonsolos Hanbay Şeyda Arca tarafından açıldı.

Gazi İşleri Bakanı Victor Dominello, basına (AA) yaptığı açıklamada da Atatürk’ün sözlerinin çok etkili olduğunu ifade ederek “Avustralya-Türk toplumunun kurduğu dostluk köprüleri için hepimiz minnettarız” dedi. Bu anıtla Atatürk’ün Anzak anneleri için söylediği sözlerin ölümsüzleştiğini belirten Sydney Başkonsolosu Şeyda Hanbay Arca da “Son derece mutluyuz. Hep beraber buradaki Türk toplumu ve Avustralyalı dostlarımızla uzun zamandır toplumuzun beklediği Atatürk anıtını, Sydney’in kalbinde, Hyde Park’ta, Anzak anıtının yanında açmış olduk. Bu çok büyük bir gurur bizim için. Özellikle Çanakkale Savaşları’nın yüzüncü yılını yâd ettiğimiz 2015 senesinde bunu gerçekleştirebildiğimizden dolayı çok mutluyuz.” dedi.[4]

Anıtta, kaide üzerinde bir plaka / plaket ve bunun üzerindeki Atatürk’ün resmi ile Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Savaşlarında yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki dünyaca ünlü sözleri İngilizce ve Türkçe olarak yazılıdır:

“Those heroes that shed their blood and lost their lives . . . You are now lying in the soil of a friendly country. Therefore rest in peace. There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us where they lie side by side here in this country of ours . . . You, the mothers, who sent their sons from faraway countries wipe away your tears; your sons are now lying in our bosom and are in peace, after having lost their lives on this land they have become our sons as well.

Ataturk, 1934          

(Inscription in Turkish)

1881 – 1938

MUSTAFA KEMAL ATATURK

President Of The Republic Of Turkey”

Türkçesi (Sözlerin Aslı)

“Bu memlekette kanlarını döken kahramanlar!

Burada bir dost vatanın toprağındasınız. Huzur içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçikle yan yana koyun koyunasınız… Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı siliniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler. Onlar bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır.”

Atatürk, 1934

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı”

Atatürk’ün ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki sözlerin kaynağı, Atatürk döneminin İçişleri Bakanlarından Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya bu sözleri, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün sözlerinin aslı ile yabancı dil çevirileri arasında ise bu anıtta da görüldüğü üzere fark vardır. Fark; yabancı dildeki çevirilere sözlerin aslında olmayan “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” (There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us) tümcesinin fazladan eklenmiş olmasıdır. (Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız)

Görseller[5]

[1]Places of Pride, Michael Gill “Oberon RSL War Memorial”, erişim: 06.11.20241

[2]War Memorial Sregister, “Anzac Memorial, Hyde Park”, erişim: 07.11.2024

[3]Tribune  intarnational, “Ataturk Memorial in Sydney is the symbol of Australian-Turkish friendship (Sidney’deki Atatürk Anıtı, Avustralya-Türkiye dostluğunun simgesidir)”, erişim: 07.11.2024

[4]AA, “Atatürk’ün sözleri Sydney’in merkezinde”, 19.02.2015, erişim: 07.11.2024

[5]Places of Pride, Peter F Williams “Oberon RSL War Memorial”, erişim: 06.11.2024

Avustralya-Canberra, Campbell, Atatürk Anıt Bahçesi: Mustafa Kemal Atatürk Anıtı

Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı[1]

Mustafa Kemal Atatürk Anıtı, Avustralya’nın başkenti Canberra’nin bir banliyösü olan Campbell’dedir.

1985 yılında Avustralya ve Türkiye hükümetleri, ülkelerinde birbirlerinin talebine uygun yer adlandırmaları yapılması konusunda anlaşırlar. Bu kararlar gereği; Türkiye, Çanakkale’de Birinci Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu’nun ordusunda savaşan, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan kolordunun (Australian and New Zealand Army Corps / ANZAC), 25 Nisan 1915 tarihinde çıkarma yaptıkları Çanakkale’deki 600 metre uzunluğundaki koya “ANZAC KOYU” (ANZAC COVE)[2] adını verir.

Avustralya’da ise başkent Canberra’da, içinde “Atatürk Anıtı” da bulunan “Atatürk Memorial Garden” (Atatürk Anıt Bahçesi) yapılır. Aynı kentteki  “Burley Griffin Gölü”nün kuzey kıyısına Gallipoli Foreshore (Gelibolu Kıyısı), Batı Avustralya’nın Albany Limanı’na da “Atatürk Entrance” (Atatürk Girişi) adı verilir.

Mustafa Kemal Atatürk Anıtının (Mustafa Kemal Ataturk Monument), Canberra’da bulunduğu  yer,  Atatürk Anıt Bahçesi içidir.  Tasarımı PDCM mimarlık şirketi tarafından yapılmıştır.

Mustafa Kemal Atatürk ile 1915’te Birinci Dünya Savaşı sırasında Gelibolu Harekâtına katılan ANZAC ve Türk birliklerinin kahramanlığı ve özverisini betimleyen Canberra’daki bu anıt, dairesel bir döşeli alan üzerinde hilal şeklinde altı metre çapındaki bir duvardan oluşur. İki metre yüksekliğindeki beton duvarın biçimi, Türk bayrağının hilalini ve beş köşeli yıldızını yansıtır. Ay yıldız, duvarın giriş yoluna bakan dış yüzüne oyulmuştur. Duvarın ortasında, Atatürk’ün bronz bir maskı vardır. Maskın altındaki yazıtta, Atatürk’ün, Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi yazılıdır. Anıtın merkezindeki bir kapsüle, Gelibolu savaş alanlarından alınan toprak yerleştirilmiştir. Anıtın etrafı, Gelibolu `Yalnız Çamı`ndan toplanan tohumlardan yetiştirilen çam ağaçları, Pinus halepensis ile çevrilidir.[3]

Anıttaki bronz Atatürk maskı (Atatürk kabartması), Türkiye’de yaptırılmış Mart 1985’te canberra’ya gönderilmiştir. Boyu 44 cm, eni 29 cm.’dir.

Anıtın merkezindeki kapsülde bulunan toprak, Gelibolu Yarımada’sından getirilmiştir. Anıtta bu toprak için hazırlanmış bir plaket vardır.  Daire biçiminde ve siyah renkteki plaket dıştan 47 cm., içten 42 cm. çapındadır. Bu plakete altın renkli harflerle şunlar yazılıdır:

SOILFROM

ANZAC COVE, TURKEY,

WAS PLACED BENETH THIS

PLAQAUE AT THE COMMEMORATION

OF THIS MEMORIAL ON 25 APRIL 1985, THE

70TH ANNIVERSARY OF THE LANDING AT

GALLIPOLI, BY HİS EXCELLENCY MR. VAHİT

HALEFOĞLU, MINISTER FOR FOREIGN AFFAIRS

OF THE REPUBLIC OF TURKEY, IN THE PRESENCE

OF THE HONOURABLE GORDON SCHOLES

MINISTER FOR TERRITORIES AND ACTING

MINISTER FOR VETERAN AFFAIRS OF

THE COMMONWEALTH OF AUSTRALIA AND

THE HONOURABLE FRANK O’FLYNN,

MINISTER FOR DEFENCE AND

ASSOCIATE MINISTER FOR

FOREIGN AFFAIRS,

NEW ZELAND.

Yalnız İngilizce olan bu yazıt şöyle Türkçeleştirilebilir: TÜRKİYE’DEN, ANZAK KOYU’NDAN ALINMIŞ OLAN TOPRAK GELİBOLU ÇIKARTMASININ 70. YILDÖNÜMÜNDE, 25 NİSAN 1985 GÜNÜ BU ANITIN AÇILIŞI İÇİN YAPILAN VE AVUSTRALYA MİLLETLER TOPLULUĞU EYALETLER BAKANI VE MUHARİP İŞLERİBAKAN VEKİLİ SAYIN GORDON SCOLES İLE YENİ ZELANDA DIŞİŞLERİ BAKAN VEKİLİ FRANK O’FLYNN DA HAZIR BULUNDUKLARI TÖREN SIRASINDA TÜRKİYE DIŞİŞLERİ BAKANI EKSELANS VAHİT HALEFOĞLU TARAFINDAN İŞBU PLAKANIN ALTINA KONMUŞTUR.

Anıtta bulunan, Atatürk’ün Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi, anıt duvarının iç yüzünde, 92 x 200 cm. boyutunda bordo renkli bir mermer levha üzerine, altın yaldızlı harflerle ve İngilizce olarak kazınmıştır. Atatürk’ün, Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi (Ataturk’s Adress to Mothers of the Fallen in Gallipoli) olan, 1934 tarihli bu unutulmaz sözler şöyledir:

“THOSE HEROES THAT SHED THEIR BLOOD AND LOST THEIR LIVES…

YOU ARE NOW LYINGIN THE SOIL OF A FRIENDLY COUNTRY. THEREFORE REST IN PEACE. THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THE JOHNNIES AND THE MEHMETS TO US WHERE THEY LIE SİDE BY SİDE HERE IN THIS COUNTRY OF OURS… YOU, THE MOTHERS, WHO SENT THEIR SONS FROM FAR AWAY COUNTRIES, WIPE AWAY YOUR TEARS; YOUR SONS ARE NOW LYING IN OUR BOSOM AND ARE INTHE PEACE. AFTER HAVING LOST THEIR LIVES ON THIS LAND THEY HAVE BECOME OUR SONS AS WELL.

KEMAL ATATÜRK”

Türkçesi:

“BU MEMLEKETİN TOPRAKLARI ÜSTÜNDE KANLARINI DÖKEN KAHRAMANLAR!

BURADA BİR DOST VATANIN TOPRAĞINDASINIZ. HUZUR VE SÜKÛN İÇİNDE UYUYUNUZ. SİZLER, MEHMETÇİKLERLE YANYANA, KOYUN KOYUNASINIZ. UZAK DİYARLARDAN EVLATLARINI HARBE GÖNDEREN ANALAR! GÖZYAŞLARINIZI DİNDİRİNİZ. EVLATLARINIZ, BİZİM BAĞRIMIZDADIR. HUZUR İÇİNDEDİRLER VE HUZUR İÇİNDE RAHAT RAHAT UYUYACAKLARDIR. ONLAR, BU TOPRAKTA CANLARINI VERDİKTEN SONRA, ARTIK BİZİM EVLATLARIMIZ OLMUŞLARDIR.”[4]

Atatürk’ün ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki sözlerin kaynağı, Atatürk döneminin İçişleri Bakanlarından Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya bu sözleri, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün sözlerinin aslı ile yabancı dil çevirileri arasında ise fark vardır. Fark; yabancı dildeki çevirilere sözlerin aslında olmayan “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” (There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us / Il n’y a pas de différence entre les Johnnies et les Mehmets qui reposent côte à côte dans ce pays qui est le nôtre) tümcesinin fazladan eklenmiş olmasıdır. (Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız)

AVUSTRALYA, Canberra, Campbell, Atatürk Anıt Bahçesi, Mustafa Kemal Ataturk Monument (Mustafa Kemal Atatürk Anıtı) Süreci:

“Türkiye’de bizler için Anıtkabir neyse Avustralya Türk toplumu için de Canberra’daki Atatürk Anıtı odur.” diyen Canberra eski büyükelçisi Dr. Bilal Şimşir’in anlatımıyla, anıtın hikâyesi şöyledir:

1978 yılında Avustralya’nın Queensland eyaleti başkenti Brisbane’da, Çanakkale’de ölen Avustralyalılar anısına bir anıt – çeşme yaptırılır. Buna “Gelibolu Onur Çeşmesi” adı verilmiş. Çeşmeye, Atatürk’ün ANZAC annelerine seslenişindeki sözlerini içeren bir yazıt konur. Böylece Atatürk’ün adı ve sözleri, ilk defa, Avustralya’da bir taşa kazınmış, bir anıtta yer etmiştir.

Gelibolu Yarımadası’nda “Anzak Koyu” ve Canberra’da Atatürk Anıtı düşüncesinin İlk doğuşu ise, Atatürk’ün doğumunun 100. yıldönümü 1881 yılında Büyükelçilik Müsteşarı Ergun Pelit ile The Canberra Times gazetesinin askeri tarih yazarı Frank Cranston ile görüşmesinde atılır.

Avustralya’nın en büyük askeri tarihçisi Charles Edwin Woodrow Bean’ın, ilk baskısı 1921 – 1924 yıllarında tamamlanan iki ciltlik The Story of ANZAC (Anzakların Hikâyesi) kitabının ikinci baskısı 1978 – 1981 yıllarında yapılır.  Atatürk’ün Çanakkale Savaşları’ndaki eşsiz yerini de oldukça objektif biçimde vurgulayan bu kitabın tanıtımı için,  The Canberra Times gazetesinin askeri tarih yazarı Frank Cranston bir tanıtım yazısı yazar.

Frank Cranston, Atatürk’ü Avustralya kamuoyuna “eşsiz asker”, “eşsiz devlet adamı” diye tanıttığı yazısında, Mehmetçiklerle Anzaklar arasında doğan karşılıklı hayranlık duygularını, Kemal Atatürk’ün 1934 yılında İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’ya yazdırdığı ve Gelibolu’da okuttuğu Atatürk’ün ANZAC annelerine seslenişiyle örneklendirmiş ve bu sözleri de yayımlamıştır.

Aynı yazısında, Anzakların 1915 yılında Gelibolu Yarımadası’nda çıkartma yaptıkları koyun adının İngilizce yayınlarda ve haritalarda “Anzak koyu” olarak geçtiğini hatırlatarak bu yere Türk hükümetince de resmen aynı adın verilmesini talep eder.  Türk hükümetinin bunu kabul etmesi durumunda, buna karşılık, Canberra’nın bir semtinin “Gelibolu” olarak adlandırılabileceğini, bazı sokaklarına da Çanakkale’de savaşmış Türk ve Avustralyalı kahramanların adlarının verilebileceğini önerir. Canberra’nın bir yerine Atatürk’ün adını vermek ve anıtını dikmek düşüncesi böyle ortaya çıkar. (1 Ağustos 1981) Ama bu düşüncede, hem Atatürk ve Anzaklar kitabının yazarı Uluğ İğdemir’in hem de Türkiye Büyükelçiliğinin payı da vardır.

Öneri, Canberra Büyükelçiliğimiz ile Avustralya kamuoyunda olumlu karşılanır ve büyük destek görür. Sidney şehrinde, bütün üyeleri, 1915 yılında Çanakkale’de fiilen çarpışmış olan eski muhariplerinden oluşan “Anzaklar Gelibolu Lejyonu” adlı bir kulüp vardır.  Kulüp önerinin gerçekleşmesi için bir kampanya başlatır; kamuoyuna demeçler verir, Avustralya başbakanı ve Türkiye büyükelçisi ile görüşürler. Gelibolu Yarımadası’na “Anzak koyu”, Canberra’da belirlenecek yere de “Atatürk” adının verilmesini ve bunun,  Anzak koyuna yapılan çıkartmanın 70. yıldönümü olan 1985′ e yetiştirilmesini talep ederler.

Avustralya hükümeti bu talebi benimseyerek, dışişleri bakanı aracılığıyla Türkiye büyükelçisi Faruk Şahinbaş’a, Gelibolu Yarımadası’na “Anzac cove” (Anzak koyu) adı verilmesi karşılığında Canberra’da belirlenecek yere de “Atatürk” adının verilmesini resmi olarak teklif eder. Büyükelçi bu teklifi,  Atatürk adının Canberra’nın seçkin bir yerine verilmesi koşuluyla olumlu görüş belirterek Türkiye’ye iletir.

Dışişleri Bakanlığımız, Avustralya önerisini alınca bunu hemen Genelkurmay Başkanlığı’na ve İçişleri Bakanlığı’na sunar. Genelkurmay Başkanlığımız, Canberra’ya dikilecek Atatürk Anıtı’nın çerçevesini de belirler. Bu anıtta Atatürk’ün bir büstü bulunacaktı. Büstün altına Büyük Önder’in sözlerini içeren bir yazıt konacaktı. Yazıta Atatürk’ün 1934’te Anzaklar hakkında söylediği sözleri kazınacaktı. Nitekim sonunda Öyle olur.

Büyükelçi Şahinbaş, 3 Temmuz 1984 günü Avustralya ile masaya oturdu. Karşısında Başbakanlık Yüksek Danışmanı John Chessels ile Başbakanın Dışişleri Danışmanı John Bonen vardır. Büyükelçi, Avustralya’nın Anzak koyu önerisinin Türkiye tarafından ilke olarak kabul edildiğini; “Anzak koyu” adını kabul etmemize karşılık Atamızın adının verileceği yerin büyüklüğüne yaraşacak bir yer olması gerektiğini belirtir. Canberra’nın “Avustralya Harp Tarihi Müzesi” (Australian War Memorial) ile “Anzak Bulvarı’mn” (Anzac Parade) bulunduğu semtin uygun olacağını söyler.

(“Avustralya Harp Tarihi Müzesi”, hem bir askeri müze, hem de bir harp tarihi arşiv merkezi durumundadır. Avustralya’nın en önemli askeri arşivi ve müzesidir. Bu müzenin içinde Çanakkale Savaşları bölümü geniş yer tutmaktadır ve burada Atatürk’e de yer verilmiştir. Müzenin tam önünden başlayan geniş Anzak Bulvarı, Avustralya başkentinin belkemiğidir. Resmigeçitler, askeri törenler burada yapılır. Avustralya’nın en önemli günü sayılan 25 Nisan’daki “Anzak Günü” törenleri ile 11 Kasım’daki savaşlarda ölenleri anma törenleri de yine burada yapılır. Meçhul asker anıtı da buradadır ve törenlerde çelenklerle donatılır.)

Büyükelçi Şahinbaş, 3 Temmuz 1984 günlü görüşmede ayrıca şunları da ekler: Adının verileceği yere,  Atatürk’ün bir anıtının dikilmesi uygun olacaktır. Bu anıtta O’nun 1934 yılında Anzaklar için söylediği sözlerini içerecek bir yazıtta olmalıdır. Büyükelçimiz, Atatürk’ün bu sözlerinin Türkçe ve İngilizcesinin yer aldığı “Atatürk ve Anzaklar“ kitabını da muhatapları Avustralyalılara sundu.

Avustralya kararı, Ocak 1985’te belli olur. Canberra Büyükelçimiz Şahinbaş, 22 Ocak 1985 günü Başbakanlık Danışmanı Mr. Boweııin parlamentodaki makamına çağırılır. Bowen, Avustralya’da Atatürk adı verilecek yerler hakkındaki kararlarını resmen bildirir. Buna göre Canberra’da İki yere, Batı Avustralya’da bir yere Atatürk adı verilmesi uygun görülüyordu. Bunlar şöyle sıralanıyor:

1. Canberra’da: Atatürk Anıt Bahçesi (Atatürk Memorial Garden)

2. Yine Canberra’da: Gelibolu Kıyısı (Gallipoli Foreshore)

3. Batı Avustralya’nın Albany Limanı’nda: Atatürk Girişi (Atatürk Entrance)[5]

Bunların üçü de 1985 yılında yapılarak bitirilir.

Canberra – Atatürk Anıt Bahçesi (Atatürk Memorial Garden) içindeki Mustafa Kemal Ataturk Monument (Mustafa Kemal Atatürk Anıtı), Gelibolu’ya çıkarma yapılmasının 70. Yıldönümü olan 25 Nisan 1985’teki açılır. Açılışa, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Vahit Halefoğlu, Avustralya Milletler Topluluğu Topraklar Bakanı ve Gaziler İşleri Bakan Vekili Gordon Scholes ve Yeni Zelanda Savunma Bakanı ve Dışişleri Bakan Yardımcısı Frank O’Flynn yapar.

Açılışa katılan Türk heyetinde, bakanla birlikte bakanın eşi Zehra Halefoğlu, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Korgeneral Mustafa Odaman, Dışişleri Bakanlığında Amerika ve Pasifik İşleri Genel Müdür Yardımcısı Elçi Güner öztek ve Bakanın Özel Danışmanı Elçi Okyar Gündem de bulunuyordu.

Dışişleri Bakanımız Vahit Halefoğlu, Canberra Atatürk Anıtı’nı açarken yaptığı konuşmada şöyle der:

“Avustralya Hükümetinin, Federal Başkent Kanberra ’nın tam Avustralya Harp Tarihi Müzesi karşısındaki bu değerli yerini “Atatürk Anıt Bahçesi” olarak adlandırma ve buraya bu anlamlı arttı dikme kararı ve ayrıca Albany’nin Prenses Royal Limanı girişine Atatürk adını vermesi Türk Hükümeti tarafından büyük takdir ve şükranla karşılanmıştır. Anzakların ve Atatürk komutasındaki Türk müdafiilerin kahramanlıkları anısına, Burley Fifin Gölünün kuzey kıyısına “Gelibolu Kıyısı ” adı verilmesini de hoşnutlukla karşıladık.

Canberra ’da Atatürk Anıt Bahçesini açmakla ve bizim rahmetli büyük liderimiz ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ün sözleriyle, bizler, Anzak geleneğini ve Türklerle AvustralyalIlar ve Yeni ZelandalIlar arasındaki gerçek dostluğu ölümsüzleştirmiş oluyoruz.

Canberra ve Wellington’daki bu anıtlar, 70 yıl önce Gelibolu’da (Çanakkale’de) cesaretle çarpışmış ve sadece kahramanlık ve yiğitlik örneği vermekle kalmayıp aynı zamanda dürüstlük, şefkat ve dostluk örneği de vermiş olan Türk, Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinin ortak hatırasının maddi ve delili olarak ebediyen ayakta kalacaklardır.“

Canberra Atatürk Amtı’nın açıldığı 1985 yılı 10 Kasım günü, Melbourne’dan gelen Türklerin de katılımıyla bu anıtın önünde Atatürk’ü anma töreni düzenlenmiştir. Melbourne’da oturan şair Mehmet Bahar da bu törene katılmış ve o günkü duygularını dile getiren aşağıdaki şiiri yazmıştır:

Kanberra’da 10 Kasım

Atatürk’üm… Büyük Paşam, birazcık kalk,

Sürü sürü, bayrak bayrak, sana geldik, bak

Yaşlı genci, çoluk çocuk, her yaşta halk

Kıbrıs’tan, Rumeli’den, Bulgaristan’dan,

Anavatan’dan, İstanbul’dan, Samsun’dan.

Büyük Atam, Atatürk’üm, birazcık kalk,

Anıtını, Zellanda’ya, Avustralya’ya diktik bak

Arzun üzre “Yurtta sulh, cihanda sulh” yaparak

Taze çıkmış gibi Çanakkale’den savaştan,

Sana geldik Erzurum’dan, Ankara’dan, Maraş’tan,

Dünyanın neresinde olsak, bağlıyız şana

And içtik,  bir daha düşman giremez vatana,

Çelenkler, çiçekler azdır Yüce Anıtına

Birazcık kalk, yediden yetmişe geldik bak,

Dalgalanır Kanberra’da Ay-yıldızlık bayrak

Hatıra Harita: Canberra Atatürk Anıtı’nm tasarımı, çizimi, yapımı görevi, “Ulusal Başkent Geliştirme Komisyonu” adlı kuruluşa verilmişti. Başkent Geliştirme Komisyonu Nisan 1985’te Anıt için bir de özel “Anı Haritası” veya “Hatıra Haritası” hazırlayıp bastırdı. “Harita Commemorative Map of the Parlamentary Zone. Commonwealth of Australia” (Avustralya Uluslar Topluluğu, Parlamento Bölgesi Anı Haritası) adlı bu harita, 27 x 40 cm. boyutunda, 15.000 ölçekli, siyah – beyaz bir el haritasıdır. Başkent Canberra’nın yeni Parlamento binası ile Harp Tarihi Müzesi arasında kalan orta bölümünü kapsıyor. Başkentin bu merkez bölümü, Atatürk Anıtı’nı ve “Gelibolu Kıyısı”nı da içine alıyor. Harita’da, Atatürk Anıt Bahçesi ve Gelibolu Kıyısı adları hem İngilizce, hem Türkçe yazılmıştır.

Haritanın hangi amaçla, ne zaman yaptırılmış olduğu, alt bölümünde şöyle belirtilmiş: “İşbu Harita, Canberra’da Atatürk Anıt Bahçesi ve Gelibolu Kıyısı adlarının 25 Nisan 1985 tarihinde resmen verilişinin tescili için yaptırılmıştır.”

Canberra Atatürk Anıtı’nın, Atatürk Anıt Bahçesi’nin ve Gelibolu Kıyısının tapu senedi gibi olan bu haritanın bir örneği, bugün, çerçeveletilmiş olarak, T.C. Canberra Büyükelçiliğinde, Büyükelçinin makamı odasında asılıdır. [6]

Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görselleri[7]

[1] Görseli: Vikipedi, “Dosya:Kemal Atatürk Memorial Canberra 2007.JPG”, erişim:24.10.2024

[1]Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görseli: Vikipedi, “Dosya:Kemal Atatürk Memorial Canberra 2007.JPG”, erişim:24.10.2024

[2]Anzak Koyu Görselleri: Vikipedi, “Anzak Koyu”, erişim: 24.10.2024

[3]Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 21.10.2024

[4]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 677, erişim: 22.10.2024

[5]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 677, erişim: 22.10.2024

[6]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 633-726, erişim: 22.10.2024

[7]Canberra, Mustafa Kemal Atatürk Anıtı Görselleri:  Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 21.10.2024

Avustralya-Brisbane, Gelibolu Anıtı: Atatürk Maskı

Avustralya, Brisbane, Gallipoli Memorial (Brisbane Gallipoli Anıtı), Atatürk Maskı[1]

Atatürk maskı, Avustralya’nın Queensland Eyaleti’nin Brisbane kentindeki Gallipoli Memorial’de (Gelibolu Anıtı) bulunuyor.“

Brisbane Gelibolu Anıtı”, 4 Kasım 2008 Salı günü açılmıştır. Aynı yerde daha önce 1977 yılında yapılan “Gelibolu Çeşmesi Anıtı” vardı.

Daha önce Roma Caddesi’ndeki Gelibolu Şeref Çeşmesi’nin yerini alan Brisbane Gelibolu Anıtı, Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu’nun ordusunda savaşan, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan kolordunun (Australian and New Zealand Army Corps / ANZAC) askerlerinin ve Gelibolu Muharebesi’nin anısına yapılmıştır.

Brisbane Gelibolu Anıtının tasarımı tekne şeklindedir. Anıtın dik duvarı, Birinci Dünya Savaşı’nda savaşan ANZAC askerlerinin karşılaştığı engebeli araziyi; cam mozaik karolar, tarihi Gelibolu koyunu ve derin sularını;  ANZAC Kuvvetleri bronz arması–Rozeti,  yükselen Güneşi temsil ediyor.

Türkiye Cumhuriyeti Queensland Fahri Konsolosu Turgut Allahmanli, anıtın tasarımı ve inşasında, Queensland Hükümeti ile yakın bir şekilde çalışmıştır.*

AvustralyaBrisbane, Gallipoli Memorial (Brisbane Gallipoli Anıtı), Atatürk’le İlgili Bölüm [2]

Anıt, Queensland Başbakanı Anna Bligh tarafından 4 Kasım 2008 Salı günü açılmıştır. Anıtta ANZAC Koyu’ndan getirilmiş bir kaya ve çakıl taşları; Atatürk’ün maskı, İngilizce ve Türkçe olarak yazılmış ANZAC annelerine seslenişi de bulunuyor. [3]

Atatürk’ün bu sözleri şöyledir (İngilizce):

“THOSE HEROES THAT SHED THEIR BLOOD AND LOST THEIR LIVES 

YOU ARE NOW LYING IN A SOIL OF A FRIENDLY COUNTRY THEREFORE REST INPEACE.THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THEJOHNNIES AND THE MEHMETS TO US WHERETHEY LIE SIDE BY SIDE HERE IN THIS COUNTRY OF OURS. YOU, THE MOTHERS, WHO SENT THEIR SONS FROM FAR AWAY COUNTRIES WIPE AWAY YOUR TEARS, YOUR SONS ARE NOW LYING IN OUR BOSOM AND ARE IN PEACE AFTER HAVING LOST THEIR LIVES ON THIS LANDTHEY HAVE BECOME OUR SONS AS WELL.”

1934, K.ATATURK

Türkçesi:

“BU MEMLEKETİN TOPRAKLARI ÜSTÜNDE KANLARINI DÖKEN KAHRAMANLAR!

BURADA DOST BİR VATANIN TOPRAĞINDASINIZ HUZUR VE SÜKUN İCİNDE UYUYUNUZ SİZLER MEHMETCİKLERLE YANYANA KOYUN KOYUNASINIZ. UZAK DİYARLARDAN EVLATLARINI HARBE GÖNDEREN ANALAR GÖZYAŞLARINIZI DİNDİRİNİZ EVLATLARINIZ BIZIM BAGRIMIZDADIR HUZUR İCİNDEDİRLER VE HUZUR İCİNDE RAHAT RAHAT UYUYACAKLARDIR ONLAR BU TOPRAKTA CANLARINI VERDİKTEN SONRA ARTIK BİZİM EVLATLARIMIZ OLMUŞLARDIR.”

1934, K.ATATÜRK

Atatürk’ün ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki sözlerin kaynağı, Atatürk döneminin İçişleri Bakanlarından Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya bu sözleri, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün sözlerinin aslı ile yabancı dil çevirileri arasında ise fark vardır. Fark; yabancı dildeki çevirilere sözlerin aslında olmayan “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” (There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us / Il n’y a pas de différence entre les Johnnies et les Mehmets qui reposent côte à côte dans ce pays qui est le nôtre) tümcesinin fazladan eklenmiş olmasıdır. (Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız)

Avustralya, Brisbane, Gallipoli Memorial (Brisbane Gallipoli Anıtı) Diğer Görseller[4]

 *Anıttaki taş görseli üzerindeki plaketteki yazıdan.

[1]ANZAC SQUARE, “Brisbane Gallipoli Memorial”, erişim: 20.10.2024

[2]ANZAC SQUARE, “Brisbane Gallipoli Memorial”, erişim: 20.10.2024

[3]Monument Australia, “Gallipoli Memorial”, erişim: 19.10.2024l

[4]ANZAC SQUARE, “Brisbane Gallipoli Memorial”, erişim: 20.10.2024

[4]Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Dr. Bilal N. Şimşir “Kanberra’da Atatürk Anıtı Tasarısı”, Sayı: Kasım 2001, Cilt XVII – Sayı 51, S: 677, erişim: 22.10.2024

Avustralya-Albany: Atatürk Heykeli

Atatürk heykeli, Avustralya’nın Albany kentindedir. Türkiye Başbakanlık Ofisi, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Albany Şehri ve Avustralya Hükümeti ile Turkish Australian Culture House.Inc. tarafından yaptırılmıştır.

Turkish Australian Culture House.Inc. (Türk Avustralya Kültür Evi), kar amacı gütmeyen ve Batı Avustralya’daki Türk Toplumuna hizmet etmek için tamamen gönüllülük esasına göre çalışan bir kuruluştur. Bu kuruluş 1997’de, Batı Avustralya’nın Albany kentinde Mustafa Kemal Atatürk anıtı dikilmesi için bir proje başlattı. 1997’den 2002’ye kadar beş yıl süren projenin toplam maliyeti 140.000 dolardı. Heykelin yerinin belirlenmesi ve peyzajı Albany Şehri belediyesi tarafından yapıldı.[1]

Albany belediyesinin, Atatürk heykeli için belirlediği yer  “Atatürk Entrance / Atatürk Channel” (Atatürk Girişi / Atatürk Kanalı ) adlı koydur.  Burası, Princess Royal Limanı’na giden King George Boğazı’ndadır ve büyük gemilerin de Prenses Kraliyet Limanı’na girebileceği kadar geniş ve derindir.[2] Aynı zamanda Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu’nun ordusunda savaşan, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan kolordunun (Australian and New Zealand Army Corps /ANZAC) birliklerinin hareket ettikleri yerdir.

Türkiye 1985 yılında, I. Dünya Savaşı sırasında ANZAC birliklerinin 1915 yılında  çıkarma yaptıkları Gelibolu’daki plajı “Anzak Koyu” olarak adlandırmıştır. Avustralya da bunun karşılığında başkent Canberra’da, içinde “Atatürk Anıtı” da bulunan “Atatürk Memorial Garden” (Atatürk Anıt Bahçesi),  aynı kentteki  “Burley Griffin Gölü”nün kuzey kıyısına Gallipoli Foreshore (Gelibolu Kıyısı) ve Batı Avustralya’nın Albany Limanı’na da “Atatürk Entrance” (Atatürk Girişi) adı vermiştir. Albany ve Gelibolu aynı zamanda kardeş kenttir.

Albany Belediyesi, Türk Avustralya Kültür Evi’nin Atatürk heykeli için hazırladığı projeyi de onayladı ve projeye 72 bin dolar bütçe ayırdı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı da projeye 50 bin Amerikan doları maddi katkıda bulundu. Bu gelişmeler üzerine Atatürk heykeli, Türkiye’de heykeltıraş Burhan Alkar’a yaptırıldı. 2002 yılında Avustralya’ya getirildi ve görkemli bir açılış töreni yapıldı. Törene Avustralya Türk Kültür Evi Başkanı Halit Eren, Albany Belediyesi Başkanı, Genel Vali, T.C. Canberra Büyükelçimiz Mehmet Tansu Okandan ve Melbourne Başkonsolosu Hasan Aşan katıldı.[3]

Albany’deki Atatürk heykeli, yüksekçe bir küre üzerinde ve 4,5 metre yüksekliğindedir.[4]  Heykelin altındaki kubbe kireç taşından, heykel bronzdan yapılmıştır. Kubbenin üzerinde, Atatürk’ün özlü sözü “PEACE AT HOME PEACE IN THE WORLD” (Yurtta Barış, Dünyada Barış) yazılıdır. Heykelde betimlenen Atatürk, Avrupai kıyafet sayılan bir takım elbise giymiştir. Sağ elinde ise Gelibolu’da yaşamlarını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişi vardır.[5]

“Monument Australia” websitesinde, Atatürk’ün Albany’deki heykeli ve burada da kullanılan sitedeki fotoğraflar ile birlikte, konum ve ayrıntı bilgileri de verilmiştir:

Heykellin konumu: Batı Avustralya’da (WA), -35.035364 ve Long: 117.917171 koordinatlarındaki “Boardwalk from Albany to Middleton Beach, near Point King Lighthouse, Albany, 6330” adresidir. Tasarımcısı Howard & Associates, heykeltıraşı Burhan Alkar,  açılış tarihi 25 Nisan 2001 Çarşamba günüdür.[6]

Aynı websitesinde Atatürk ve heykeli hakkında aşağıdaki bilgilendirme yazısı da mevcuttur.

“Mustafa Kemal Atatürk

“The sculpture commemorates Mustafa Kemal Ataturk, commander in chief of Turkish forces in Gallipoli during World War One.

Kemal Ataturk was commander of the 19th Division, the main reserve of the Turkish Fifth Army, at Gallipoli in 1915 which opposed the ANZAC landing in April. His superb grasp of strategy and ability to inspire his troops by his reckless bravery in action boosted Turkish morale and proved decisive in thwarting allied plans. The anti-Ottoman government bestowed the title of Ghazi (victorious) on Kemal as he had the vision to bring Turkey on par with twentieth–century western countries. Turkey became a republic in 1923 and Kemal became the first president.

During his 15-year rule, many sweeping changes were introduced to the political, legal and socioeconomic fields. He was an immortal hero to his people and an extraordinary leader and peacemaker. Kemal said in 1933, “I look to the world with an open heart full of pure feelings and friendship”. In 1934, he accepted the title “Atatürk” (father of the Turks).”

Türkçe Google Çevirisi:

“Mustafa Kemal Atatürk

Heykel, Birinci Dünya Savaşı sırasında Gelibolu’daki Türk kuvvetlerinin başkomutanı olan Mustafa Kemal Atatürk’ü anmaktadır.

Kemal Atatürk, 1915’te Gelibolu’da Türk Beşinci Ordusu’nun ana yedeği olan 19. Tümen’in komutanıydı ve Nisan ayında ANZAC’ın karaya çıkmasına karşı çıktı. Strateji konusundaki mükemmel kavrayışı ve askerlerine eylemdeki pervasız cesaretiyle ilham verme yeteneği, Türk moralini yükseltti ve müttefik planlarını engellemede belirleyici oldu. Osmanlı karşıtı hükümet, Türkiye’yi yirminci yüzyıl batı ülkeleriyle aynı seviyeye getirme vizyonuna sahip olduğu için Kemal’e Gazi (muzaffer) unvanını verdi. Türkiye 1923’te cumhuriyet oldu ve Kemal ilk cumhurbaşkanı oldu.

15 yıllık iktidarı boyunca, siyasi, hukuki ve sosyoekonomik alanlarda birçok kapsamlı değişiklik yapıldı. Halkı için ölümsüz bir kahraman ve sıra dışı bir lider ve barış elçisiydi. Kemal 1933’te “Dünyaya saf duygular ve dostlukla dolu açık bir kalple bakıyorum” dedi. 1934’te “Atatürk” (Türklerin babası) unvanını kabul etti.”

Atatürk’ün Çanakkale savaşlarında Gelibolu’da yaşamını yitiren ANZAC askerlerinin annelerine seslenişine esas metin ise, heykelin sağ tarafındaki yazıtta İngilizce olarak yazılıdır:

“THOSE HEROES THAT SHED THEIR BLOOD AND LOST THEIR LIVES…

YOU ARE NOW LYINGIN THE SOIL OF A FRIENDLY COUNTRY. THEREFORE REST IN PEACE. THERE IS NO DIFFERENCE BETWEEN THE JOHNNIES AND THE MEHMETS TO US WHERE THEY LIE SİDE BY SİDE HERE IN THIS COUNTRY OF OURS… YOU, THE MOTHERS, WHO SENT THEIR SONS FROM FAR AWAY COUNTRIES, WIPE AWAY YOUR TEARS; YOUR SONS ARE NOW LYING IN OUR BOSOM AND ARE INTHE PEACE. AFTER HAVING LOST THEIR LIVES ON THIS LAND THEY HAVE BECOME OUR SONS AS WELL.”[7]

KEMAL ATATÜRK, 1934

Türkçesi:

“BU MEMLEKETİN TOPRAKLARI ÜSTÜNDE KANLARINI DÖKEN KAHRAMANLAR!

BURADA BİR DOST VATANIN TOPRAĞINDASINIZ. HUZUR VE SÜKÛN İÇİNDE UYUYUNUZ. SİZLER, MEHMETÇİKLERLE YANYANA, KOYUN KOYUNASINIZ. UZAK DİYARLARDAN EVLATLARINI HARBE GÖNDEREN ANALAR! GÖZYAŞLARINIZI DİNDİRİNİZ. EVLATLARINIZ, BİZİM BAĞRIMIZDADIR. HUZUR İÇİNDEDİRLER VE HUZUR İÇİNDE RAHAT RAHAT UYUYACAKLARDIR. ONLAR, BU TOPRAKTA CANLARINI VERDİKTEN SONRA, ARTIK BİZİM EVLATLARIMIZ OLMUŞLARDIR.”

KEMAL ATATÜRK, 1934

Atatürk’ün ANZAC askerlerinin annelerine seslenişindeki sözlerin kaynağı, Atatürk döneminin İçişleri Bakanlarından Şükrü Kaya’dır. Şükrü Kaya bu sözleri, Atatürk’ün bizzat yazıp kendisine verdiğini söylemiştir. Atatürk’ün sözlerinin aslı ile yabancı dil çevirileri arasında ise fark vardır. Fark; yabancı dildeki çevirilere sözlerin aslında olmayan “bizim için Johnnyler ile Mehmetler arasında bir fark yoktur” (There is no difference between the Johnnies and the Mehmets to us / Il n’y a pas de différence entre les Johnnies et les Mehmets qui reposent côte à côte dans ce pays qui est le nôtre) tümcesinin fazladan eklenmiş olmasıdır. (Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız)

Görseller: Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 19.10.2024

[1]Turkish Australian Culture House Inc. (Türk Avustralya Kültür Evi A.Ş.) “ About  us (Hakkımızda) / Statue of Mustafa Kemal Ataturk, Albany Western Australia (Mustafa Kemal Atatürk Heykeli, Albany Batı Avustralya)“, erişim: 19.10.2024

[2]Wikipedia, “Ataturk Channel”, erişim: 19.10.2024

[3]mynet, “Avustralya’da Atatürk heykeli açıldı”, 06.11.2002, erişim: 19.10.2024

[4]bursa.com, “Atatürk’ün aziz hatırasının bulunduğu dünya şehirleri”,15.11.2022, erişim: 19.10.2024

[5]Public Art Around The World (Dünya Çapında Kamusal Sanat), “Mustafa Kemal Ataturk statue (Mustafa Kemal Atatürk heykeli)”, erişim: 19.10.2024

[6]Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 19.10.2024

[7]Monument Australia, “Mustafa Kemal Atatürk”, erişim: 19.10.2024