Almanya, Wuppertal, G.H.V. Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneği: Atatürk Büstü Almanya, Wuppertal, G.H.V. Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneği: Atatürk Büstü Atatürk büstü, Almanya’nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki bir kent olan Wuppertal’da faaliyet gösteren G.H.V. Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneği’nin bahçesindedir. Çepni, Sivas’ın Gemerek ilçesindeki bir kasabadır. Çepni’den Almanya’ya gidenlerin ağırlıklı olarak yaşadıkları yer Wuppertal’da 1981’de “G.H.V. (Gegenseitiger Hilfe Vereın e.v.) Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneği” kurulmuştur. Kâr amacı gütmeyen derneğin amacı Almanya’daki Çepnililerin eylemsel birlikteliğini sağlamak, onların sorunlarının çözümü ve bilgi düzeylerinin gelişimi konusunda çalışmalar yapmaktır. Bu amaçla dergi çıkarmakta; kurs, saz, koro, folklor gibi müzik çalışmaları yapılmakta; Türk bilim insanları ile yazarları davet ederek seminer ve konferanslar düzenlenmektedir.[1] Dernek, Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkıp Bağımsızlık savaşını başlatmasının 100. Yılı anısına, dernek binalarının bahçesine Atatürk Büstü yaptı. Büstün yapılışı, dernek üyesi öğretmen Temel Emsalettin’in önerisiyle gerçekleşti ve kendisi büstün masraflarını karşılayarak inşaatını da yapmıştır. Büstün kaidesinde “1881-1938”, “Mustafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs 1919’da Anadolu’da Kurtuluş ve Bağımsızlık Savaşını Başlatmak Üzerine Samsun’a Çıkışının 100. Yıldönümü Anısına 19 Mayıs 2019”, “Yurtta Barış, Dünyada Barış”, “Frieden im Lande Frieden in der Welt”, “Hayatta En Hakiki Mürşit ilimdir” yazılıdır.[2] Atatürk Büstünün açılışı, Wuppertal Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneğinde 19 Mayıs 2019 tarihinde düzenlenen törenle gerçekleştirilmiştir. Wuppertal Büyükşehir Belediye Başkanı Andreas Mucke, federal ve eyalet milletvekillerinin de katıldığı törende Başkonsolosluğumuzu Tülin İnce temsil etmiştir.”[3] Halkın, CHP Köln Derneği ve diğer sivil toplum örgütlerinin de katılımıyla yapılan açılış töreni saygı duruşu ve istiklal marşı ile başladı. Açılış konuşmacılarından: Başkonsolosluk Muavin Konsolosu Tülin İnce: “Ulu önderimiz Atatürk, kazanılan zaferin devam etmesi, vatanımızın kalkınması için öncelikle gençlere güvenmiş ve 19 Mayıs’ı gençlere armağan etmiştir. … Sevgili Gençler! Sizler Türk milletinin geleceği yarınlarımızın teminatınız. Gençlerine güvenen milletler geleceğe huzur ve güvenle bakabilirler. Esasen küreselleşen dünyada kültürlü ve çok dilli yetişen eğitimli, bilimde, sanatta, siyasette ve sporda çağdaş ölçüleri yakalayan gençlerimiz gelişme ve kalkınma çabalarımıza katkı sağlamakta, her geçen gün daha güçlenen Türkiye’mizin aydınlık geleceğinin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Türk gençliğine olan inancını ve güvenini her fırsatta dile getiren büyük önder Atatürk’ün bu takdirini en üst düzeyde sürdürmek ise Türk gençlerimizin öncelikli görevidir. “[4] CHP Köln Derneği Başkanı Günay Çapan: “19 Mayıs, tarihimizin dönem noktalarından birisidir. Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları 19 Mayıs 1919’da sadece işgale karşı bağımsızlık yürüyüşünü başlatmamışlar, aynı zamanda çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak için ulusal egemenliği ve demokrasiyi temel alan yeni bir devletin ilk adımını atmışlardır.“[5] Temel: Atatürk, 19 Mayıs 1919’daki durumu özetledikten sonra kendi kararını, “ya istiklal ya ölüm” olarak açıklıyor. Atatürk ‘’Mecbur olmadıkça savaş bir cinayettir’’ demiştir. “Yurtta barış, dünyada barış ‘’ demiştir. İnsanlara, kini, nefreti, düşmanlığı, hatta dinleri değil; bilimi yol gösterici olarak göstermiştir. Bu büyük insan, büyük komutan, büyük devlet adamının, 20. yüzyılın dâhisinin 19 Mayıs 1919 da yaktığı kurtuluş ve kuruluş meşalesi sonucunda bugün: Adı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti olan modern ve çağdaş bir devletimiz var. İşte bu nedenle, 19 Mayıs 1919 aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti Devletinin doğum günüdür; bugün aynı zamanda Cumhuriyetimizin doğum gününü kutluyoruz. Bizler bunun için, yurt içinde olalım yurt dışında olalım Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, 100 yıl önce yaktığı bu tam bağımsızlık meşalesini; her türlü zorluğa, baskıya ve şartlara karşı, Kuvayı millîye ruhu ile daha nice 100 yıllara taşıyacağız… Bu bizler için bir tercih değil; tarihi ve vicdani bir sorumluluktur.”[6] demiştir. Konuşmalardan sonra şiir okundu ve müzik dinletisiyle tören tamamlandı. [1]Çepni Kasabası, “G.H.V. Çepni ve Çevresi Yardımlaşma Derneği / Wuppertal”, 06.06.2012, erişim: 12.10.2024 [2]Günden24, Facebook, “ÇEPNİLER ALMANYA’YA ATATÜRK BÜSTÜ DİKTİ”, 16.08.2020, erişim: 12.10.2024 [3]T.C. Düsseldorf Başkonsolosluğu, 21.05.2019 [4]Temel Emsalettin, YouTube, “VIDEO 1: Almanya”da Atatürk Büstü. 19 Mayis 2019 ACILISI / Einweihung Atatürk Büste 19. Mai 2019”, 10.06.2019, erişim: 12.10.2024 [5]Temel Emsalettin, YouTube, “VIDEO 1: Almanya”da Atatürk Büstü. 19 Mayis 2019 ACILISI / Einweihung Atatürk Büste 19. Mai 2019”, 10.06.2019, erişim: 12.10.2024 [6]Çepni Kasabası, “Almanya’da Atatürk Büstü”, 30.05.2019, erişim: 12.10.2024
Almanya-Bad Kreuznach, Atatürk Salonu: Atatürk Büstü Almanya-Bad Kreuznach, Atatürk Salonu: Atatürk Büstü Atatürk’ün bu büstü, Almanya’nın Bad Kreuznach kentindeki Parkhotel Kurhaus binasında bulunan “Atatürk Salonu”’ndadır. Aralık 1917’de Almanya’ya giden Veliaht Şehzadesi Vahdettin ile ona eşlik eden heyette, orduyu temsilen Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) da yer almıştı. Heyet ilk iki gün, Almanya’nın Bad Kreuznach kentinde bulunan, o dönemki Alman genel karargâhı olan ve şu an Parkhotel Kurhaus olan binada konaklamışlardı. Atatürk’ün bu ziyareti anısına otelde, 23 Nisan 1997’de bir “Atatürk Salonu” açıldı. Atatürk Salonu açılması fikrinin sahibi, 1973-1997 yılları arasında Türkiye’nin Mainz Başkonsolosu olarak görev yapan Gürsel Demirok idi. Gürsel Demirok, Atatürk Salonu’nun açılması sürecinde önce Bad Kreuznach Belediye Başkanı Ebbeke ve otelin Hırvat kökenli sahibi Gojko Loncar ile görüşür. Bu kişilerin de olumlu yanıt vermesi üzerine otel binasındaki bir salonun adının “Atatürk Salonu” olarak değiştirilmesi kabul edilir. Bu karar sonucunda Bad Kreuznach kentindeki Parkhotel Kurhaus’ta, açılışı 23 Nisan 1997’de yapılan bir Atatürk Salonu düzenlenir. Atatürk’ün büstü de bu salonda bulunuyor. Ayrıca Parkhotel Kurhaus’ta Atatürk’ün iki tane de maskı vardır: Birincisi otelin giriş katındaki Atatürk Yazıtı’ndadır. Atatürk’ün ikinci maskı ise Atatürk Salonu’ndadır. Maskın altında, Atatürk’ün “Yurtta Barış, Dünyada Barış” özlü sözünün Almancası olan “FRIEDE IM LANDE FRIEDE IN DER WELT” altın varak harflerle yazılıdır.” Yazının altında K. Atatürk imzası vardır.[1] Atatürk Salonu’nda, Atatürk’ün bu büstü ve maskı ile birlikte, İki vitrinde Atatürk’ün yaşamı ve devrimlerine dair belge ve fotoğraflarla onu anlatan kitaplar ve 1917’deki ziyarete ilişkin belgeler de mevcuttur.[2] Almanya-Bad Kreuznach, Atatürk Salonu: Atatürk Büstü[3] [1]Medya Günlüğü, Gürsel Demirok “Almanya’daki Atatürk Salonu”, 23.04.2024, erişim: 12.10.2024 [2,3]DW Türkçe, YouTube, “Atatürk 100 yıl önce Almanya’daydı – DW Türkçe”, 26.10.20217, erişim: 13.10.2024
ABD-Washington, Sheridan Circle Meydanı: Atatürk Heykeli ABD-Washington, Sheridan Circle Meydanı: Atatürk Heykeli Atatürk heykeli, ABD’nin başkenti Washington DC’deki, 1936-1989 arasında Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği olarak kullanılan, halen Türk Büyükelçiliği Konutu’nun yanında yer alan ve Amerikan İç Savaşı’ndaki Birlik Generali Philip Sheridan’ın atlı heykelinin bulunduğu Sheridan Circle Meydanı’ndadır. Heykeli, 20. yüzyılın son çeyreğinin en büyük heykeltıraşlarından biri olan Frederick Rick Hart’ın (1942-1999) eski asistanı heykeltıraş Jeffery L. Hall Virginia’daki stüdyosunda yapmıştır. Sanatçı, Atatürk hakkında önceden hiçbir şey bilmiyordu. Ancak çalışmasına başlamadan önce Atatürk hakkında yüzlerce fotoğraf ve eski filmleri izleyerek, Atatürk ve onun kişiliği hakkında bilgi sahibi oldu. ABD’deki Türkiye Büyükelçiliği ve Amerikan Atatürk Toplumu’nun katkılarıyla dikilen heykelin masrafları Ataturk Society of America / Amerika Atatürk Derneği – ASA’nın kurucusu ve Onursal Başkanı Hudai Yavalar ve eşi Mirat Yavalar çifti tarafından karşılandı. Heykelin açılışı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 90., Atatürk’ün ölümünün 75. yıldönümüne denk gelen 2013 yılı 10 Kasım’ında yapıldı. Açılışa Türk-Amerikalı yurttaşlar, yabancı diplomatlar ve diğer konuklar katıldı. Açılışı Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Namık Tan, ASA kurucu başkanı Hüdai Yavalar, ASA başkanı Prof. Bülent Atalay ve heykeltıraş Jeffrey Hall birlikte yaptılar. İlgili kurumlardan izin alınarak dikilen heykel, Türk-Amerikan mimar Nuray Anahtar’ın çizdiği plana uygun olarak, Türk Büyükelçiliği Konutu’nu çevreleyen duvardaki bir girinti olan yarım daire şeklindeki bir korkuluğun ortasına yerleştirilmiştir. Burada Atatürk’ün “Yurtta barış, Dünyada barış” özlü sözü İngilizce olarak (Peace at Home, Peace in the World) yazılıdır. Bu heykel, ABD’de kamuya açık alandaki ilk Atatürk heykelidir. Bronzdan yapılmıştır ve 208 cm. boyundadır. Heykelde, Atatürk bir öğretmen, bir reformist olarak betimlenmiştir. Başı açık, takım elbiseli ve yeleklidir. Yeleğinin üzerinde cep saati zinciri ve sağ yakasının kısmen örttüğü madalyası yer almıştır. Kravatı “negatif eğim” (sol üstten sağ alta) stili olan Amerikan Çizgilidir. Sol elinde kalın bir kitap, “Nutuk” vardır. İşaret parmağı kitabın bir yerinde kaldığı yeri tutmaktadır. Sağ el, işaret parmağıyla bir noktayı vurgular ve konuşur gibidir.[1], [2] [1]Atatürk Society of Amerika, “Kemal Atatürk’ün Heykeli / Atatürk’ün yeni heykeli, ABD’deki 20. yüzyılın en büyük liderlerinden birinin anısına dikilen ilk kamusal anıtı temsil ediyor.”, erişim: 28.09.2024 [2]Turkish Society of Canada, “Atatürk in Washington / Tarihi bir açılış: ABD’de kamu alanına ilk Atatürk heykeli dikildi.”, erişim: 28.09.2024
ABD, New Haven: Atatürk Heykeli ABD, New Haven: Atatürk Heykeli ABD, New Haven: Atatürk Heykeli [10] Heykel, Amerika’nın Connecticut eyaletindeki New Haven kentindedir. Heykel, Yalova Belediyesi tarafından 1998 yılında heykeltıraş Haluk Tezonar’a yaptırıldı. Heykel, ilk önce Yalova’daki meydana dikildi. 2010 yılında buraya yeni bir Atatürk anıtı yapılması üzerine sökülerek Arboretum’a kondu. [1] Yalovalı olan Türk Amerikan Dernekleri Federasyonu (TAFD) Genel Sekreteri Faruk Acar, aynı yıl Yalova Belediye Başkanı Yakup Koçal’a ABD’nin New Jersey eyaletindeki Paterson şehrindeki bir alana Atatürk heykeli koymayı düşündüklerini söyleyerek, Yalova’daki meydandan sökülen heykeli istedi.[2] Bu talebi görüşen Yalova Belediye Meclisi, söküldükten sonra depoya konan 3 metrelik Bronz Atatürk Heykeli’nin Amerika’nın New Jersey eyaletinde bulunan Peterson Kentinde oluşturulan Atatürk Parkına konmak üzere Amerika’ya gönderilmesini oy birliği ile kabul etti. Bu karara dayalı olarak ve heykelin yapımcısından da onay alınarak, şu andaki heykelden önce Cumhuriyet Alanında yer alan bronz heykel 3 bin TL’lik nakil ücreti de karşılanarak gemiyle Amerika’nın Peterson şehrine gönderildi. [3] 2010 yılında ABD’ye gönderilen heykel, ortaya çıkan çeşitli sorunlar nedeniyle Peterson kentine dikilmedi. 2016’ya kadar havayolu ve kargo şirketleri ile konsolosluk depolarında kaldı. 2016 yılında Atatürkçüler Birliği Derneği başkanı ve kurucusu Feray Gökçek, Amerika’nın Connecticut eyaletinin New Haven kentinde bulunan kendi arazisini heykel için tahsis etti. Ekonomik sorumlulukları üstlendi, yasal sorunları giderdi ve kendi arazisi üzerindeki heykelin açılışını sağladı.[4] Feray Gökçek heykelin yerleştirilmesinde bizzat çalışmış; peyzaj ve ışıklandırma işlerini kendisi yapmıştır. Atatürk heykeli, bronzdan yapılmıştır. İki buçuk ton ağırlığında ve 3 metre yüksekliğindedir. [5] 2016 yılı 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nda yapılan açılışa, CHP Amerika temsilcisi Yurter Özcan ve Amerika Kemalistler Derneği başkanı ile New York, New Jersey, Boston, Washington DC ve diğer şehirlerden gelen konuklar katıldı.[6] Açılışta ABD’de Türk Amerikan toplumu içeresinde birçok sivil toplum kuruluşunda görev alan Amerika Kemalistler Birliği başkanı Eşref Bodur “Bugün Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’da tutuşturduğu kurtuluş, bağımsızlık meşalesinin Anadolu’da elden ele, gönülden gönüle dolaşmasının 97. yıldönümü.“ diyerek, katılımcıları saygı duruşuna davet etti. Devamında İstiklal Marşı ile Amerikan milli marşı söylendi.[7] Feray Gökçek törende yaptığı konuşmada “Türkiye’de iktidar sahipleri bu ismi silmeye çalışıyor. Bu mümkün değildir, çünkü Atatürk gökyüzüdür. Bunlar emin olun ki geldikleri gibi gideceklerdir. Monarşi, oligarşi diktatörler doğurur, demokrasinin diktatör doğurduğu bizim ülkemizde görülmüştür. Bu bir araştırma konusudur” dedi.[8] Ayrıca Feray Gökçek, evinin olduğu yerleşkeye girilen kapıyı “Misak-ı Milli”, kendi ikametgâhını “Çankaya” olarak adlandırmış. “Misak-ı Milli” kapısından girince kendisinin döşediği 1071 adet taşın olduğu bir kaldırıma geliniyor. Aynı bölümde Atatürk heykeli ve Atapark yazılı köşe, Atatürk’ün ayak bastığı tüm illerin adının yazılı olduğu bir tablo görülüyor. Yerleşkede muhafız alayının oluştuğu il sembolü “Giresun”, başkent “Ankara” ve “Amerika Atatürkçüler Birliği “adlı odalar ile Atatürk’ün Anadolu topraklarına en son kattığı “Antakya” adı verilmiş bir misafirhane, Atatürk resimleri ve Türk bayrağı da bulunuyor. Yerleşkedeki bahçenin bir bölümü de “Ata Park” olarak adlandırılmış.[9] Günümüzde Connecticut ve komşu eyaletlerde yaşayan Türkler, ulusal bayramlar ile birçok töreni bu heykelin bulunduğu alanda gerçekleştiriyor. [1] Yalovamız, “Amerika’ya Gönderilen Atatürk Anıtında Anma Töreni”, 13.11.2019, erişim: 10.10.2024 [2] Sabah, “ABD’ye Atatürk heykeli”, 07.01.2010, erişim: 10.10.2024 [3] Yalovamız, “Atatürk Anıtı Amerika Yolcusu”, 06.01.2010, erişim: 10.10.2024, [4] dunyadaataturk.com, “ABD-New Haven: Atatürk Heykeli”, erişim: 10.10.2024 [5] ABDPOST,” 30 Ağustos New Haven Atatürk Parkında Kutlanacak”, 23.07.20217, erişim: 10.10.2024, [6]Oda tv, “Atatürk heykeli ABD’de dikildi”, 20.05.2016, erişim: 10.10.2024 [7] U.Serdar ALPER, YouTube, “ABD’nin Connecticut eyaletindeki New Haven `de Atatürk heykeli törenle açıldı.”, 24.05.20216, erişim: 10.10.2024 [8] Posta, “ABD’deki Atatürk anıtı törenle açıldı”, 20.05.20216, erişim: 10.10.2024 [9] Ata Kültür Tv, YouTube, “En Güzel ATATÜRK Heykellerinden Biri New Haven’de Bir Kardeşimizin Evinin Bahçesinde”, 02.10.2022, erişim: 10.10.2024 [10] Görsel: Facebook, Feray Gökcek, 28 Nisan 2017, erişim: 10.10.2024
ABD-Michigan, Atatürk Park: Atatürk Büstü ABD-Michigan, Atatürk Park: Atatürk Büstü Atatürk Büstü, ABD’nin Michigan eyaletinin Wixom kentinde bulunan ve Kısa adı TACAM olan Michigan Türk-Amerikan Kültür Derneği (Turkish American Cultural Association of Michigan) tarafından yaptırılan Atatürk Parkı’nın girişindedir. Büst, Kanada’nın Toronto kentinde yaşayan heykeltıraş Gabriel Ruhi Tuna’ya yaptırıldı.[1] 2019’da Açılan Atatürk Parkı içindeki Atatürk Büstünün kaidesinde “M. Kemal Atatürk 1881-1938” yazılıdır. Ruhi Tuna[2] İran’ın Doğu Azerbaycan eyaletinde doğmuş (1965) heykeltıraş ve ressamdır. Azerbaycan’ın özerklik isteğini betimleyen bir karikatür çizdiği için tutuklanmış; 7 yıl İran’da hapis yatmıştır. Hapisten çıktıktan sonra, zulüm gördüğü için 1999 yılında Türkiye’ye gelmiştir. 2006 yılında Türkiye’den vatandaşlık alamadığı için eşi ile birlikte Kanada’ya yerleşmiş; 30 Ekim 2021‘de Kanada’da vefat etmiştir.[3] Sanatçı, 14.05.2019’da bir gazetede yayımlanan röportajında şöyle demiştir: “İran-Tebriz yakınlarında Meraga’da doğdum ama Anadolu kökenliyim. Heykeltıraşım. Ayrıca resim ve müzikle de ilgileniyorum. Anadolu hepimizin yüreğindedir. Anadolu insanı dünyanın neresine giderse gitsin kültürünü götürür. İlk olarak kolejde güzel sanatlar aldıktan sonra York Üniversitesi’nde de görsel sanatlar üzerine eğitim aldım. Şimdi ise Ryerson Üniversitesi’nde müzik üzerine eğitim alıyorum. Tebriz’den ayrıldıktan sonra Türkiye’de 8 yıl kaldım. Anadolu’da çeşitli heykellerim var. Kanada’daki ilk heykel çalışmam 2007 yılında Carassauga festivali için hazırladığım Atatürk büstü olmuştu. Onu hiçbir kaynak fotoğraf kullanmadan, kafamdan yapmıştım. 2008’de bir de Atatürk rölyefim oldu. Yaptığım bir diğer Atatürk büstü ise ABD, Michigan’da bulunan TACAM isimli sivil toplum kuruluşunun merkezinin olduğu Atatürk Parkı’na konulacaktır.”[4] Radyo Barış’ın, “1000 köye 1000 Atatürk büstü’ kampanyasında, polyester malzemeden yapılmış ve bin adet çoğaltılmış Atatürk büstü de sanatçıya aittir.[5] Michigan, Atatürk Park: Atatürk Büstü [6] [1] TELE1, “Türkiye dışında en büyük Atatürk Parkı, ABD’de Michigan’da açılıyor”, 04.05.2019, erişim: 11.10.2024 [2] Görsel: Kanada Alevi Kültür Merkezi (Canadian Alevi Culture Center), “Gabriel Ruhi TUNA”, erişim: 11.10.2024 [3] Vikipedi, “Ruhi Tuna”, erişim: 11.10.2024 [4] Perfectgazete (Kanada’nın Türkçe Sesi), “Gabriel Ruhi Tuna”, 14.05.2019, erişim: 11.10.2024, [5] Haber7com, “1000 köye 1000 Atatürk büstü”, 28.04.2006, erişim: 23.10.2024, [6] Atatürk Büstü Görselleri: TACAM, “Opening of Ataturk Park (Atatürk Parkı’nın Açılışı)”, erişim: 11.10.2024