İtalya'da Atatürk İtalya-Roma, Museo Pietro Canonice: Taksim Cumhuriyet Anıtı Modeli / Rölyefi Pietro Canonica, İtalyan heykeltıraş, ressam ve bestecidir. Torino Albertina Güzel Sanatlar Akademisi’nde heykeltıraşlık eğitimi aldı. 1929’da İtalya Akademisi’ne seçildi. Başarılı sanat yaşamı nedeniyle 1950’de İtalya Parlamentosu’na ömür boyu senatör seçilen Pietro Canonica, 8 Haziran 1959’da Roma’da hayatını kaybetti. Uluslararası üne sahip bir heykeltıraş olan Canonica, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkiye’de gerçekleştirdiği büyük çaplı mermer ve bronz heykeller ile Türk sanat tarihinde iz bırakmıştır. Türkiye’deki çalışmaları; Ankara Etnografya Müzesi önündeki “Atlı Atatürk Anıtı” (29 Ekim 1927), Ankara Sıhhiye Zafer Meydanı’ndaki “Mareşal Atatürk Anıtı” (04 Kasım 1927), İstanbul Taksim ‘deki “Cumhuriyet Anıtı” (08 Ağustos 1928)” ve İzmir’deki “İzmir Atatürk Anıtı” (27 Haziran 1932) ile Atatürk büstleridir.(1927-1928)[1] Sanatçının Roma’daki evi ve atölyesi, ölümünden sonra, 1961 yılında müzeye dönüştürülmüştür. “Viale Pietro Canonica, 2, 00197 Roma RM, İtalya” adresindeki müzenin giriş cephesinin önünde bir Alp askerini ve katırını tasvir eden bronz heykeller; zemin ve alt katlarda Pietro Canonica’nın kopyaları ve orijinalleri de dahil olmak üzere eserlerinin ile eskizlerinin sergilendiği odalar vardır. [2] İçinde sanat merkezi ve kafelerin bulunduğu Roma-Villa Borgese park içindeki “Museo Pietro Canonice” içinde; sanatçının Ankara’da yaptığı Atatürk Büstü, İzmir Atatürk Anıtı ve Taksim Atatürk Anıtı (Anıtın Kurtuluş Savaşı kısmı) model/rölyeflerine esas çalışmaları yer alıyor.[3] İtalya’nın başkenti Roma’daki “Museo Pietro Canonice” ve sanatçının bu çalışmaları içinde yer alan Taksim Cumhuriyet Anıtı (1928): Pietro Canonica Müzesi’ndeki, Taksim Cumhuriyet Anıtı’nın Kurtuluş Savaşı Kısmı[4] Taksim Cumhuriyet Anıtı: İstanbul, Taksim Meydanı’ndaki anıt, heykeltıraş Pietro Canonica’ın eseridir. İki genç Türk; Hadi (Bara) Bey ve Sabiha (Bengütaş) Hanım da yardım etmiştir. Yüksekliği 11 metre, ağırlığı 84 ton olan anıt, 2,5 yılda Roma’da tamamlanmış ve İstanbul’a gemi ile getirilmiştir. 8 Ağustos 1928’de açılan anıtın kaide ve çevre düzenlemesini ise mimar Giulio Mongeri yapmıştır. [5] Canonica anıtı, Atatürk’ün kişiliğini vermekle kalmayıp, hem Kurtuluş Savaşı’nı, hem de Cumhuriyet’i simgeleyen bir anıt olarak tasarlamıştır.[6] Başlangıçta, anıt büyük güzel bir havuz üstünde planlanmıştır. İstanbul belediyesi öncülüğünde ve 165 bin lira karşılığında yaptırılan anıt ücretinin %74.4’ü (122.800 L.) halk ve çeşitli kuruluşlar tarafından karşılanmıştır. Anıtın Taksim bahçesine bakan kısmında 30 Ağustos 1922 zaferi temsil edilmiştir. Beyoğlu tarafına bakan kısmında Cumhuriyet Türkiye’si canlandırılmıştır. Geride Türk bayrağını taşıyan vatandaş toplulukları bulunmaktadır. Atatürk burada halka hitap eder şekilde canlandırılmıştır. Altında Cumhuriyeti’nin ilân tarihi 29.10.1923 yazılıdır. Burada, Atatürk ile birlikte İsmet ve Fevzi Paşalarla Tevfik Rüştü Aras ve halk temsil edilmektedir. Anıtın iki yan yüzeyinde birer Türk eri bulunmaktadır. Bunların biri savaş, diğeri barış sancağını taşımaktadır. Üst tarafında zarif birer çerçeve içinde hafif kabartmalı iki kadın canlandırılmaktadır. Biri peçelidir ve işgal sonrası vatanının felaketine ağlamaktadır ve peçesi rüzgârla savrulmaktadır. Diğer kadın ise millî kurtuluşun sevinci ile gülümsemektedir ve yüzü peçesizdir.[7] Taksim’deki anıtın bir köşesindeki Mustafa Kemal’in hemen solundaki sivil giyimli şahıs General Mihail Vasiliyeviç Frunze; Frunze’nin arka solundaki kasketli asker de bir başka Sovyet generali, Kliment Voroşilov’dur.[8] Anıtın başlangıçta tasarlanan havuzu ise yapılmamıştır. Nedeni, kimi çevrelere göre, Canonica’ya parasının son taksitinin ödenememiş olmasıdır. Ancak işin aslı şöyledir: Kaide, sözleşmede sert mermer olarak öngörülmüşken, pembe renkli kalker taşından yapılmıştır. Bunda küçük delikler, bozulmalar olmuş, belediyece onarılmış; masrafı da son taksit olarak kabul edilmiştir.[9] İstanbul, Taksim Cumhuriyet Anıtı [10] İstanbul, Taksim Cumhuriyet Anıtı[11] Doğu cephesindeki asker heykeli üzerindeki kadın portresi peçeli ve mutsuzdur. Batı cephesinde bulunan asker heykeli üzerindeki kadın portresi peçesiz ve gökyüzüne bakan mutlu bir yüz ifadesine sahiptir. Anıtın Kuzey Yüzünde Mustafa Kemal’in hemen sağında yerde kucağındaki bebeğine sarılan ve yağmur yağmasına rağmen örtüyü çocuğunun üzerine değil bomba üzerine örten bir kadın kompozisyonu.[12] [1]irt.wikipedia.org, “Pietro Canonica”, erişim: 16.09.2024 [2]it.wikipedia.org, “Museo Canonica”, “Pietro Canonica”, erişim: 16.09.2024 [3] Positive Hour with İclal Margariti, “Roma’da Atatürk’le karşılaşmak-Roma”, 29 Ağustos 2020, erişim: 16.09.2024 [4] GÖRSEL: DAILYMOTION, dailymotion.com, “Roma’daki Canonica Müzesi Milli Mücadele dönemi eserlerine ev sahipliği yapıyor” [5]Vikipedi, “Taksim Cumhuriyet Anıtı”, erişim: 17.09.2024 [6]İmren Arbaç, “Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda Rus –Türk Yakınlaşmasının Sembol Figürü”, erişim: 17.09.2024 [7]Atatürk Ansiklopedisi, Mevlüt Çelebi “Taksim Cumhuriyet Anıtı”, 02.04.2024, erişim: 17.09.2024 [8]HaberTürk, Murat Bardakçı “Taksim’deki anıt ve Rusya gerçeği”, 21.12.2015, erişim: 17.09.2024 [9]İBB, İstanbul Dergi, Cengiz Özkarabekir “Cumhuriyet Anıtı’nın Hikâyesi”,21.07.2020, erişim: 17.09.2024[10]Görsel: NTV, “Tarihi Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda yıllardır fark edilmeyen ayrıntı”, 27.04.2021, erişim: 17.09.2024 [11]Görsel: NTV, “Tarihi Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda yıllardır fark edilmeyen ayrıntı”, 27.04.2021, erişim: 17.09.2024 [12]Görseller: İmren Arbaç, “Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda Rus –Türk Yakınlaşmasının Sembol Figürü”, erişim: 17.09.2024